12.000 Yıldır Soyu Tükenmiş Olan Ulukurtlar Gerçekten Geri Getirildi mi?

Genetik mühendislik, klonlama ve sentetik biyoloji gibi alanların harmanlanmasından oluşan türdiriltimi, geçmişin kayıp türlerine yeniden yaşama kavuşma şansı veriyor. Bu dönüşümün en etkileyici örneklerinden biri ise, Kuzey Amerika'nın buzullarla kaplı çağlarında hüküm süren efsanevi bir avcının geri dönüşüyle karşımızda: Ulukurt (İng: "Dire wolf"). Yaklaşık 10.000 yıl önce soyu tükenmiş olan bu güçlü yırtıcı "konsept olarak" laboratuvarlarda doğmuş, gerçek bir canlı. Colossal, bu tarihi gelişmeyi 7 Nisan 2025'te duyurdu.

Colossal Biosciences'ın duyurusuna göre, ileri düzey genetik mühendislik teknikleriyle başarılı şekilde türdiriltilen ilk organizmalardan biri artık hayatta: Romulus, Remus ve Khaleesi isimleri verilen üç "kısmi" ulukurt yavrusu, hem bilim camiasında hem de kamuoyunda geniş yankı uyandırdı.

Bu bireyler sentetik biyoloji, genom düzenleme (CRISPR/Cas9 tabanlı) ve nükleer transfer klonlama gibi teknolojilerin ortak bir ürünü olarak, türdiriltimin pratikte mümkün olduğunu gösteren ilk örnekler arasında yer alıyor. Ancak bilim insanları, firmanın iddialarının abartılı olduğu konusunda uyarıyor.
​

2024 sonbaharından itibaren dünyaya gelen Romulus, Remus ve Khaleesi adlı üç ulukurt yavrusu artık gözle görülür şekilde büyümüş durumda. Özellikle erkek bireyler olan Romulus ve Remus, altı aylık olmalarına rağmen neredeyse 1.20 metre uzunluğa, yaklaşık 36 kilogram kütleye ulaştılar. Gelişimleri sürdükçe 1.80 metre uzunluğa ve 68 kiloya kadar ulaşmaları bekleniyor.

Ancak fiziksel ölçütlerinin ötesinde, dikkat çeken en belirgin özellikleri davranışları. Bu yavrular evcil köpeklerde yaygın olan insanlara yönelik sevecenlik, temas arayışı ve sosyal yakınlık gibi davranışları sergilemiyor. Onları doğduklarından beri büyüten deneyimli bakıcılar dahi belirli bir mesafeden fazla yaklaşamıyor. En ufak bir yaklaşımda bile ürkerek geri çekiliyor, sessizce saklanmayı tercih ediyorlar.

Ve bu da şaşırtıcı değil çünkü bu yavrular sıradan kurtlar değil. Onlar, yaklaşık 10.000 yıl önce soyu tükenmiş olan ulukurt türüne ait ayırıcı özelliklerin bazılarını taşıyan, türün ilk modern temsilcileri!
​

Ulukurt (Aenocyon dirus), geç Pleistosen ve erken Holosen dönemlerinde Kuzey ve Güney Amerika’da yaşamış, soyu tükenmiş büyük bir yırtıcı köpek türüdür. Morfolojik olarak günümüzün en iri gri kurtlarına benzerlik gösterse de onlardan daha güçlü çene yapısı, daha iri vücut kütlesi ve daha büyük dişleri ile ayrılır. Ortalama kütlesi alt türüne göre değişmekle birlikte 60 ila 68 kilogram arasında değişir; bu da onu tarih öncesi dönemin en büyük köpeksilerinden biri yapmaktadır. Özellikle köpek dişleriyle uyguladığı ısırma kuvveti, bilinen tüm Canis türlerinden daha fazladır. Bu güçlü ısırık ve gelişmiş kesici diş yapısı, ulukurdun dev otoburlar (megaherbivorlar) üzerinde uzmanlaşmış bir avcı olduğunu göstermektedir.


Tarihi kayıtlar ve fosil kanıtları, ulukurtların bir zamanlar Kanada’nın güneyinden Venezuela’ya kadar uzanan geniş bir coğrafyada, çayır alanları, savanlar ve ormanlık dağlık bölgelerde yaşadığını göstermektedir. En çok fosil örneği, Kaliforniya’daki Rancho La Brea Katran Çukurlarında bulunmuştur. Ancak 42° kuzey enleminin üzerine nadiren çıktıkları, kuzeydeki buzulların (Laurentide ve Cordilleran) oluşturduğu sıcaklık, av kaynağı ve habitat sınırlamaları nedeniyle bu bölgelerde yaşamamış oldukları düşünülmektedir.

Ulukurtlar muhtemelen sosyal yapıya sahip ve sürü halinde avlanan hayvanlardı. Avları arasında buzul çağının mamutları, dev bizonları, yer tembel hayvanları, mastodonlar, atlar ve develer gibi büyük memeliler bulunuyordu. Ancak bu büyük avların neslinin tükenmesi, ulukurdun yüksek enerji ihtiyacını karşılamasını zorlaştırdı. Av konusunda oldukça uzmanlaşmış olmaları, iklim değişikliği ve muhtemelen daha esnek avlanma stratejilerine sahip gri kurtlar gibi rakip türlerle rekabet baskısı altında kalmalarıyla birleşince, ulukurtlar yaklaşık 9.500 yıl önce tamamen yok oldular.

Modern genetik analizler, ulukurdun aslında gri kurttan oldukça farklı bir evrimsel geçmişe sahip olduğunu ortaya koymuştur. Bu tür, Canis cinsinden ayrılan Aenocyon adlı ayrı bir soydan evrimleşmiş ve muhtemelen Amerika kıtasında bağımsız bir evrimsel çizgi izlemiştir. Genetik olarak “kurt gibi” görünse de, gerçek bir kurt değil, kendi başına evrimleşmiş yırtıcı bir türdür.

Ancak on binlerce yıl sonra, bu canlıların fosil kalıntıları bir başka varoluş amacına hizmet etmeye başlamıştır. Colossal Biosciences, bu antik materyallerdeki DNA’yı modern genetik mühendislik teknikleriyle sentezleyerek ve gri kurtlar üzerinde hassas gen düzenlemeleri yaparak, ulukurtların biyolojik ve davranışsal karakteristiklerinin bir kısmını yeniden inşa etmeyi başardı.

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
​

Colossal Biosciences tarafından yürütülen çalışmalar kapsamında, antik DNA dizilemesi ve ileri düzey genetik mühendisliği teknikleri kullanılarak ulukurt (Aenocyon dirus) genomu başarıyla dizilenmiştir. Ardından modern gri kurtların genetik kodu, bu antik genom temel alınarak yeniden düzenlenmiş; genetik olarak düzenlenmiş hücreler kullanılarak evcil köpekler taşıyıcı anne olarak görevlendirilmiştir. Bu süreç sonucunda, türlerinin soyu yaklaşık 10.000 yıl önce tükenmiş olan Romulus, Remus ve Khaleesi isimli üç ulukurt benzeri birey dünyaya getirilmiştir. Bu gelişme modern teknikler kullanılarak gerçekleştirilen ilk başarılı türdiriltimi örneği olarak kayıtlara geçmiştir.

Colossal Biosciences’in yalnızca ulukurtları değil; aynı zamanda yünlü mamut (Mammuthus primigenius), dodo kuşu (Raphus cucullatus) ve Tazmanya kaplanı gibi diğer soyu tükenmiş türlerin de neslini döndürme hedefi bulunmaktadır. Şirket Mart 2025’te bilim dünyasını şaşırtan bir açıklama yaparak, mamut DNA’sı kullanılarak genetiği düzenlenmiş "yünlü fare (İng: "woolly mouse")" adlı bir organizma üretildiğini duyurmuştur. Bu organizma, mamutlara özgü yoğun post yapısı ve yüksek metabolizma özelliklerini taşımaktadır. Bahsi geçen çalışma, yünlü mamutun türdiriltiminin ayak sesleri olarak yorumlanabilir.

Colossal, geliştirdiği bu teknolojilerin yalnızca türdiriltiminde değil, aynı zamanda halen hayatta olan ancak nesli tehlike altında bulunan türlerin korunmasında da etkin olarak kullanılabileceğini belirtmektedir. Örneğin, mamutların türdiriltimi sürecinde geliştirilen soğuk toleransı sağlayan genetik düzenlemeler, günümüzde Afrika fillerinin iklim değişikliğine karşı daha dirençli hâle getirilmesinde uygulanabilir bir teknoloji olarak değerlendirilmektedir. Benzer şekilde, ulukurtlar üzerine yapılan gen düzenleme denemelerinin, nesli kritik derecede tehlike altındaki kızıl kurt (Canis rufus) türünün korunmasına katkı sunması beklenmektedir.

Colossal, ulukurtların yeniden oluşturulabilmesi için yalnızca 14 farklı gende 20 adet düzenleme yapılmasının yeterli olduğunu bildirmiştir.<Bu küçük çaplı ancak hedefe yönelik genetik modifikasyonlar; bireylerde beyaz kürk rengi, geniş kafatası yapısı, güçlü çene ve bacak kasları gibi ulukurtlara özgü fiziksel karakteristikleri ortaya çıkarmıştır. En dikkat çekici bulgu ise, yaklaşık 10.000 yıl sonra ilk kez bir ulukurt ulumasının dünyada yeniden yankılanmış olmasıdır!

Bu bireylerin DNA’sı, Ohio’da bulunan 13.000 yıllık bir diş ve Idaho’da ortaya çıkarılan 72.000 yıllık bir petroz kemikten izole edilmiştir. Genetik mühendislik süreci kapsamında, modern gri kurtların kanından alınan endotelyal öncül hücreler (İng: "endothelial progenitor cells", "EPC") genetik olarak düzenlenmiştir. Bu hücrelerin çekirdekleri, çekirdeği çıkarılmış gri kurt oositlerine aktarılmış ve bu şekilde döllenme gerçekleştirilmiştir. Oluşturulan 45 embriyodan yalnızca 3’ü, başarılı şekilde gebeliğe devam edebilmiş ve canlı doğumuna öncülük etmiştir.

Romulus ve Remus, 1 Ekim 2024 tarihinde; Khaleesi ise 30 Ocak 2025’te, planlanmış sezaryen operasyonlarıyla doğurtulmuştur. İlk birkaç gün taşıyıcı anneleri tarafından emzirilen yavrular, daha sonra Colossal ekibi tarafından biberonla beslenmiştir.​